Sigga frænka vann á skrifstofunni hjá pabba og Gunnari á stríðsárunum (í eitt ár, 1943, skv. minningabók Birgis, en í bréfi pabba til mömmu 11.7. 1940 kemur fram að Sigga er að aðstoða hann við að skrifa pantanir til David Black.) Sigga sagði mér að sér hefði fundist Gunnar vera hálfgerður vikapiltur hjá pabba og langt frá því að hann ræki fyrirtækið, enda kunni Gunnar ekki stakt orð í erlendum málum á þessum árum. En hann var afbragðs sölumaður. Pabbi sagði mér eitt sinn að hann væri besti sölumaður sem hann hefði nokkru sinni kynnst. En seinna, eftir að slettist upp á vinskapinn, vildi pabbi ekki kannast við þetta og sagði að Pétur bróðir sinn hefði verið bestur allra sölumanna.

 Gunnar var afskaplega viðkunnanlegur maður, hvers manns hugljúfi. Við fórum í tvö ferðalög með honum og Unni konu hans árið 1952, í Þórsmörk og Kerlingarfjöll, og þriðja ferðalagið 1954 í Landmannalaugar. Þá lék allt í lyndi. Það sem varð þeim pabba til vinslita, smátt og smátt, voru í fyrsta lagi húsnæðismálin sem ég ræddi í bréfinu til Gunnars. Þeir voru til húsa í Hafnarhúsinu á efstu hæð, í herbergjum sem Leikskólar Reykjavíkur fengu síðar til umráða. Pabba líkaði það ágætlega. En Gunnar fór út í það að kaupa stórt hús við Garðastræti, á horni Garðastrætis og Túngötu, og vildi flytja starfsemina þangað af fjárhagsástæðum. Það varð úr að lokum, en pabbi var aldrei sáttur við þá ráðstöfun.

     Í öðru lagi taldi pabbi að Gunnar hefði komið óheiðarlega fram við sig seinni árin og sagðist hafa staðið hann að ósannindum og svikum. Þá var Gunnar orðinn umsvifamikill í  fyrirtækjum sem þeir pabbi höfðu stofnað með öðrum, m.a. Eggert Kristjánssyni lögfræðingi. Þetta voru fyrirtækin Vélar og skip hf., Vélar hf. og Desa sf. sem fluttu inn skip frá Austur-Þýskalandi. Annað ágreiningsmál var það að Gunnar réði son sinn, Friðrik, í vinnu, en það var óráð að pabba dómi.

Útsýni úr skrifstofunni í Hafnarhúsinu

    Eftir að leiðir skildu árið 1965 og Gunnar tók alfarið við Vélasölunni, vildi pabbi ekkert hafa saman við hann að sælda. Ég reyndi nokkrum sinnum að fá hann til að sættast við Gunnar, en það var ógerningur. Sjálfur hélt ég sambandi við Gunnar, því að hann var, þrátt fyrir sína galla, indælismaður.  

Vinir og vinslit

Það var þáttur í fari pabba að hann átti það til að slíta vináttu við menn og afskrifa þá  þótt þeir hefðu verið meðal hans nánustu vina um árabil. Í þessu sambandi minnist ég sérstaklega þeirra Jakobs V. Hafstein og Ingólfs Ásmundssonar, skrifstofustjóra hjá Eimskip. Þeir Jakob höfðu verið mjög góðir vinir, voru saman í Karlakór Reykjavíkur, í veiðiskap saman í Laxá í Aðaldal og hittust oft þess utan. Ég man t.d. að við heimsóttum Jakob á Smáragötu rétt eftir brúðkaup hans og Birnu Kjartansdóttur í apríl 1944, en þá var ég níu ára. Birna var einhver fallegasta kona sem ég hafði séð. Ég man eftir ferð með þeim norður þar sem stansað var í Vaglaskógi. Hvað olli vinslitum veit ég  ekki.  Jakob málaði myndir og gaf pabba málverk af uppáhaldsveiðistað pabba í Laxá, Núpabreiðunni. Sú mynd hangir uppi á vegg í sumarbústaðnum í Núpstúni. Jakob gaf mér í jólagjöf áritaða bók sem ég á enn (Tarzan sterki), svo að fjölskyldurnar hafa skipst á jólagjöfum. Rödd Jakobs heyrist líka á einni af fyrstu upptökum pabba á grammófónlötur, en pabbi keypti upptökutæki árið 1944.

    Ingólfur Ásmundsson var spilafélagi pabba um skeið og mamma þekkti konu hans, Stellu, mætavel. Ingólfur lék mikið á píanó, og við sóttum þau hjónin stundum heim. Ingólfur lenti í einhverju óreiðumáli og varð að hætta hjá Eimskip. En það var árið 1962, löngu eftir að pabbi sleit vinskap við hann.

    Einn af þeim sem pabbi lagði fæð á var Pétur Johnson, bróðir Arnar Johnson. Hann mun hafa verið framkvæmdastjóri í Litir og lökk þegar pabbi vann þar, sonur Ólafs Þ. Johnson sem stofnaði fyrirtækið Johnson & Kaaber, en pabbi vann þar líka um tíma. Pétur þessi stofnsetti bókaútgáfuna Esju og gaf m.a. út Lísu í Undralandi og Ósýnilega manninn eftir H.G. Wells. Ég held að hann hafi átt heima í húsinu Esjuberg við Þingholtsstræti. Faðir hans, Ólafur Johnson bjó þar um tíma og gaf húsinu nafn, en áður hét það Villa Frieda að því er Erlingur frændi segir í sinni bók. Pétur flutti til Ameríku 1943. Hann sveik háa fjárhæð út úr pabba og var því ekki að undra þótt pabbi væri ósáttur við hann. 

Þeir pabbi og Erlingur móðurbróðir minn áttu talsvert saman að sælda eftir að Erlingur kom heim frá Danmörku í stríðslok. Þeir fóru oft í veiðiferðir saman, og ég man að þá var gjarna glatt á hjalla. En báðir voru fylgnir sér, og ég held að þeir hafi ekki átt skap saman þótt allt væri slétt og fellt á yfirborðinu. Eftir að pabbi dó spurði ég Erling einu sinni hvort hann ætlaði ekki að skrifa minningargrein um pabba, því að hann skrifaði oft slíkar greinar um menn sem hann hafði þekkt. En Erlingur sagði það af og frá að hann færi að skrifa eftirmæli um Sæmund Stefánsson. Í fyrsta lagi gæti hann ekki fyrirgefið framkomu hans við systur sína, Svanhildi. Í öðru lagi hefði hann frétt, að eitt sinn þegar til stóð að velja menn í stjórn veiðifélags, hefði pabbi sagt að hann aftæki með öllu að vera í stjórninni ef Erlingur væri þar líka. Svo fór að Erlingi var ekki boðin stjórnarsetan. Ég veit að þetta var satt, því að pabbi hafði sagt mér það sjálfur. En þetta gat Erlingur ekki fyrirgefið, þótt áratugir væru liðnir. Að þessu leyti var hann býsna líkur pabba.

Ein besta vinkona mömmu var Guðný Jóhannesdóttir, síðar eiginkona Gils Guðmundssonar alþingismanns. Eitt sinn var Guðný með pabba og mömmu í samkvæmi. Þá sagði Guðný eitthvað við pabba sem hann móðgaðist svo af, að hann bannaði mömmu að hafa nokkur samskipti við Guðnýju eftir það. Guðný hafði áður verið tíður gestur hjá okkur á Freyjugötu 38, en eftir þetta neyddist mamma til að slíta sambandi við hana og þótti mömmu það mjög leitt. Ég man ekki lengur hvaða ummæli það voru sem höfðu þessi áhrif á pabba, en hann var afar stoltur maður og þurfti ekki mikið til að móðga hann. Tilviljun réði því svo að þau Gils og Guðný fluttu síðar að Freyjugötu 38, í sömu íbúð og við höfðum búið í. 

Pabba var uppsigað við ýmsa sem hann hafði kynnst í laxveiðunum. Sérlega var honum í nöp við þá Guðmund frá Miðdal og Ósvald Knudsen. Um Guðmund sagði hann þá sögu að hann hefði verið mikill Þjóðverjavinur. Pabbi hafði keypt nokkrar skemmtilegar myndir í Bretlandi og hengt þær upp í veiðihúsinu á Laxamýri. Næst þegar pabbi kom í húsið voru myndirnar horfnar. Hann spurðist fyrir og var þá sagt að Guðmundur frá Miðdal hefði tekið myndirnar niður af því að þær væru enskar. Aðra sögu sagði pabbi af Guðmundi. Hann hefði ævinlega skráð í veiðibækur að laxar sem hann veiddi hefðu fengist á flugu, og það þótt engum hefði tekist að fá lax á annað en maðk á sama tíma. Svo rammt hefði kveðið að þessu, að einn kunningi pabba hefði sagt, þegar hann var spurður um það, á hvað síðasti laxinn hans hefði veiðst: "Ég fékk hann á Miðdalsfluguna". Hvað pabbi hafði á móti Ósvaldi Knudsen veit ég ekki.  

Pabbi var langrækinn. Sem dæmi get ég nefnt að ég minntist einhverju sinni á Árna Kristjánsson píanóleikara í samtali við pabba. Árni hafði verið kennari minn í mörg ár, en var löngu látinn þegar hér var komið sögu. Ég heyrði strax á pabba að honum var ekki hlýtt til Árna og spurði hann hvernig á því stæði. "Hann vildi ekki taka þig inn í Tónlistarskólann á sínum tíma" sagði pabbi. Þessu var ég sjálfur búinn að steingleyma, og jafnframt ástæðunni. En endir þess máls hafði orðið sá að ég var í einkatímum hjá Árna, fyrst í Þrúðvangi en síðar í Þjóðleikhúsinu, og fór vel á með okkur. Að vísu man ég að Árna þótti ég slá slöku við æfingarnar um tíma og hann kvartaði yfir því við pabba. En svo hafði hann samband við pabba síðar og baðst afsökunar. Hafði þá séð það í dagblöðum að ég hefði staðið mig vel á svonefndu Landsprófi. Sagðist Árni þá skilja að ég hefði látið skólabækurnar sitja í fyrirrúmi. 

Í þessu sambandi rifjast það upp að pabbi gerði lítið af því að hrósa mér fyrir frammistöðu í námi, gagnstætt mömmu sem alltaf var uppörvandi og auk þess afar hjálpsöm þegar hún hafði þekkingu til, sérstaklega við frönskunámið, en einnig við enskunám. Mamma sagði mér reyndar að pabbi hefði verið stoltur af frammistöðu minni og látið það í ljósi við aðra, en hann orðaði það aldrei við mig. Þetta var bara hans háttur, og ég var alveg sáttur við það. 

Stjórnmál

    Pabbi hafði mjög ákveðnar stjórnmálaskoðanir þótt ekki léti hann að sér kveða opinberlega á þeim vettvangi eftir að ég komst á legg. Hann sagði mér hins vegar frá því að hann hefði á yngri árum gengið í Heimdall til að taka þátt í tilraun til stjórnarbyltingar í félaginu. Ég held að Jakob Hafstein og hugsanlega Jóhann Hafstein hafi verið með í þessu ráðabralli. Tilraunin mistókst, og eftir það hafði pabbi engin afskipti af stjórnmálum. Hann kaus alltaf Sjálfstæðisflokkinn þótt stundum væri hann gagnrýninn á forystuna. Á haftaárunum þurfti hann oft að leita til svonefndrar Innflutningsnefndar um leyfi, og þá reyndust Sjálfstæðismenn í nefndinni honum alls ekki vel. Helst voru það fulltrúar sósíalista (kommúnista) sem voru honum hjálplegir, en pabbi hafði þó aldrei stutt þeirra flokk í kosningum. Hann var eindreginn andkommúnisti, og ég geri ráð fyrir að það hafi haft mótandi áhrif á mínar stjórnmálaskoðanir. Mamma sagði mér að pabbi hefði á yngri árum fylgst af athygli með uppgangi Hitlers, en fljótlega áttað sig á því að stefna nasista væri ekki heillavænleg. Um tíma var pabbi áskrifandi að dagblaði Framsóknarmanna, Tímanum, og hann varð þess áskynja að sumir héldu að hann styddi Framsókn, líklega vegna þess hve Sigríður systir hans og þeir Thorlaciusbræður voru áberandi í þeim flokki.

Fisher

Meðan á heimsstyrjöldinni stóð, kynntist pabbi bandarískum hermanni að nafni Richard Fisher sem var hér á árunum 1941-43. Eftir því sem Fisher sagði mér síðar, gerðist það með þeim hætti að pabbi var að leita eftir viðskiptum við herinn og var vísað á Fisher, sem var verkfræðingur og hafði umsjón með margvíslegum framkvæmdum s.s. hitaveitu Reykvíkinga og flugvallargerð í Keflavík. Ekkert varð úr viðskiptunum, en þeir Fisher urðu góðir vinir, og pabbi bauð honum stundum heim til okkar á Freyjugötu 35. Það varð þó að gerast með hálfgerðri leynd því að samskipti við hermenn voru ekki litin hýru auga af bæjarbúum almennt. Stundum kom Fisher með stúlku með sér, ekki alltaf þá sömu. Ég man sérstaklega eftir einni sem hét Rena Godwin. Ég á áritaða bók sem hún sendi mér frá Bandaríkjunum. Sem drengur man ég eftir því að Fisher var hjá okkur á aðfangadagskvöld og var að reyna að tala við mig með aðstoð orðabókar, en það gekk heldur illa. Fisher kom líka með okkur í sumarbústaðinn í a.m.k. tvö skipti. Einu sinni fór ég með pabba og Fisher upp á fjall og þeir fóru að skjóta í mark með skammbyssu. Það var að sjálfsögðu spennandi fyrir dreng á mínum aldri, 7 ára.  

   Pabbi, ég og Fisher við sumarbústaðinn

    Á þeim tíma voru hermenn í tjöldum vestan við Núpstún, niður við Gil sem kallað er. Fisher sagði pabba að til stæði að koma upp herskálum á Stekkjarbakka, einhverjum fallegasta stað í Núpstúnslandi. Ekki leist pabba á það, og fyrir hans orð fékk Fisher þessu afstýrt. Seinna meir lét Guðmundur bóndi landið af hendi undir svínabú og var staðurinn þar með eyðilagður að mér fannst. Eftir að Fisher fór frá Íslandi til Afríku árið 1943 hélt mamma uppi bréfasambandi við móður hans, Vergy, sem var foreldrum mínum alltaf þakklát fyrir að sýna syninum vinsemd. Ég hafði upp á Fisher í fyrstu ferð minni til Bandaríkjanna 1965, og hann kom hingað aftur sem gamall maður, en þá var pabbi dáinn, því miður. Innrömmuð mynd af Fisher var árum saman uppi við í stofunni hjá okkur, sem sýnir að hann var hátt skrifaður hjá foreldrum mínum. Við pabbi fórum einu sinni með Fisher á kvikmyndasýningu hjá hernum. Það var uppi við Geitháls, í stórum bragga sem þar var. Eftir að Fisher dó sendi ekkja hans mér myndir frá Íslandi sem verið höfðu í fórum hans.

Veiðiferðir

    Pabbi hafði mikla ánægju af veiðiskap og fór venjulega margar veiðiferðir á hverju sumri. Oft fór ég með honum, einkum í Laxá í Aðaldal, Norðurá og Stóru-Laxá, alveg frá því að ég var smástrákur. Pabbi stofnaði ásamt öðrum Stangveiðifélag Reykjavíkur og var þrívegis kosinn formaður þess félags. Þá var hann fyrsti formaður Landssambands Stangveiðifélaga. Heiðursfélagi varð hann í báðum félögum.

   Elsta myndin sem ég á af honum í veiðiskap er hugsanlega tekin áður en ég fæddist. Mamma hefur tekið hana. Hér kemur hún:

 

   Næsta mynd er hins vegar tekin árið 1942 við sumarbústaðinn þegar við erum að leggja í veiðiferð í Stóru-Laxá.

 

    Ég man eftir einni ferð í Laxá í Aðaldal á styrjaldarárunum. Þá var mamma með og við bjuggum á hóteli á Húsavík. Breskt herskip lá þar fyrir utan, og pabbi kynntist skipherranum sem var aðmíráll. Kona aðmírálsins var með honum á skipinu og þær mamma hittust. Kom þá fram í þeirra samræðum að ekki væri baðherbergi á hótelinu. Konan bauð okkur mömmu þá út í skipið til að við gætum farið í bað! Því miður man ég ekki nöfn þeirra hjóna, enda langt um liðið og ég þá ungur að árum. 

Minnisstæð er mér ferð sem við pabbi fórum til veiða í Fossá, ofarlega í Hrunamannahreppi. Við tjölduðum skammt frá ánni, þar sem sér niður að ármynninu þar sem Fossá rennur í Hvítá, en önnur á, Dalsá, fellur í Hvítá á svipuðum stað. Þetta er rétt við Brúarhlöð. Ég man að við sofnuðum við fossniðinn. Silungamergðin í ánni var ótrúleg. Maður var varla búinn að kasta færi í ána þegar silungur tók. Við gengum upp að allháum fossi, og þar var svo krökkt af silungi að maður gat tekið hann með höndunum. Ég hélt auðvitað að þetta væri alltaf svona á þessum stað, en hef aldrei séð neitt viðlíka síðan. Ég giska á að ég hafi verið 10 ára. Þetta var aðeins sólarhringsferð.
 

    Í veiðiferðum að Stóru-Laxá fengum við lánaða hesta, stundum hjá Guðmundi í Núpstúni, en líka hjá Jóni í Hrepphólum sem pabbi þekkti vel. Eitt sinn þegar við vorum með hesta frá Jóni, fór hnakkgjörðin á mínum hesti í sundur og ég valt af baki niður í grjótið við ána. Meiddi mig þó ekki. Í annað skipti man ég að ég var ekki með veiðistöng og pabbi skildi mig eftir í skúta handan við ána frá Sólheimum séð. Meðan ég beið í rigningunni, snæddi ég nestið sem var kjúklingur, keyptur á veitingastað í húsi Austurbæjarbíós. Var það í fyrsta skipti sem ég bragðaði kjúkling. 

    Þá man ég eftir veiðiferð í Norðurá 1947. Í þeirri ferð voru margir kunningjar og vinir pabba, þar á meðal Guðmundur Jóhannsson sem kallaður var faðir andanna og kattafjandanna! Hann var einn fyrsti laxveiðimaður íslenskur, ágætismaður en sérkennilegur mjög. Hann var guðfræðingur að mennt held ég. Safnaði hann meðal annars vasaljósum af öllum stærðum. Fékk ég að sjá safnið þegar við pabbi heimsóttum hann eitt sinn á Suðurgötunni. Pabbi kunni margar skemmtilegar sögur af Guðmundi. Sumar þeirra voru birtar í Veiðimanninum. Þeir Guðmundur höfðu oft veitt saman, einkanlega í Soginu og í Elliðaánum. Ein sagan af Guðmundi kemur fram í endurminningum Erlings frænda. Það er sagan af laxinum með "laxafransósinn". Erlingur lætur sem hann hafi verið viðstaddur, en það er misminni. Það var pabbi sem upplifði þetta og skrifaði um það í Veiðimanninn. Erlingur var ekki með í för. Ég benti Erlingi á þetta, en hann hefur áreiðanlega sagt söguna í góðri trú. Svona getur minni manna verið brigðult.

   Einu minnisstæðasta atvikinu úr veiðiferðum okkar pabba hefur pabbi lýst í bókinni "Aldnir hafa orðið". Lýsinguna hefur hann orðrétt eftir mér og má lesa hana hér. Þetta gerðist sumarið 1950, þegar ég var 15 ára.

    Ég hugsa að við pabbi höfum náð best saman þegar við vorum í veiðiferðum, oft einir saman í tjaldi. Þá sagði hann mér stundum gamansamar sögur af sjálfum sér og öðrum. Ég á margar góðar minningar úr þessum ferðum.

    Þegar pabbi var við veiðar fór hann nokkuð hratt yfir veiðistaðina og staldraði ekki lengi við á sama stað ef laxinn vildi ekki bíta. Ég var aftur á móti þaulsætnari, og það kom fyrir að þolinmæðin bar árangur. Pabbi skýrði það svo, að nýir laxar hefðu einfaldlega synt upp í veiðistaðinn meðan ég beið.  Pabbi veiddi mikið á flugu, en stundum á spón eða minnow og einnig á maðk, þótt hann hefði minni ánægju af þeirri veiðiaðferð. Þeir voru fáir sem stóðu pabba á sporði við veiðarnar; hann kom venjulega með flesta og stærsta laxa heim að kvöldi. Ég giska á að pabbi hafi farið 3-4 veiðiferðir á hverju sumri, oftast í Laxá í Þingeyjarsýslu, svo og Norðurá, Langá, Stóru-Laxá, Sogið, Ytri Rangá, Laxá í Leirársveit, Svalbarðsá, Hofsá í Vopnafirði (í eitt skipti) og Elliðaárnar. Ég veiddi með pabba í Elliðaánum 1946, en fór aldrei með honum í Laxá í Leirársveit eða Sogið svo að ég muni. Í Ytri Rangá veiddi ég aldrei þótt ég væri með pabba í för. Í eitt skiptið beið ég hálfan daginn í bílnum hans í rigningu á Hellu. Í annað skipti komum við í nýlegt hús Páls Finnbogasonar, síðar prentsmiðjueiganda, sem var veiðifélagi pabba í þessari á og hafði þar einhver ítök. Í einni ferðinni var komið við í sumarbústaðnum í Núpstúni. Þar borðuðum við pylsur úr dós og fengum af því matareitrun. Vorum fárveikir á leiðinni heim. Þetta var haustið 1946.

   Þetta eru aðeins minnisglefsur úr veiðiferðum með pabba. Ég man að mamma kveið sumrinu þegar veiðiferðirnar hófust, bæði vegna þess að pabbi var þá langtímum fjarverandi, og einnig vegna þess að hún þurfti að búa hann út í ferðirnar.  

Eitt sinn var pabbi í veiðiferð á Laxamýri og við mamma vorum í sumarbústaðnum. Mamma þurfti að ná sambandi við hann í síma, en það kostaði að fara á næsta bæ, Galtafell, þar sem símstöðin var. Sambandið var svo slæmt að bæði þurftu að hrópa til að í þeim heyrðist. Sagan segir að veiðifélagar pabba hafi hnippt í hann þegar hann hrópaði sem hæst og sagt við hann: Sæmundur, heldurðu ekki að þú ættir að reyna að nota símann!

   Eftir að pabbi keypti land í Hrísey fórum við oft á handfæraveiðar og vorum þá stundum einir saman. Þá vorum við á litlum báti sem pabbi lét smíða í Hrísey. Báturinn var skírður Svanhildur, og ég man þegar verið var að mála á hann nafnið suður í þorpi. Ég held að þessi bátur hafi seinna gengið undir nafninu Kollan. Mér er sérlega minnisstætt atvik þegar við pabbi lágum við stjóra vestan við eyjuna. Þá tók að hvessa svo að bátinn fór að reka. Pabbi vildi þá þyngja stjórann, sem var ekki annað en steinhnullungur. Hann dró steininn upp, batt annan við til að þyngja stjórann og fleygði síðan báðum útbyrðis. Þá kom í ljós að hann hafði bundið í báða enda kaðalsins, og ekkert varð eftir í bátnum af "akkerisfestinni". Við fórum báðir að skellihlæja og rerum í land. Báturinn sökk í óveðri nokkrum árum síðar. Ég man að þá var hringt til pabba og honum sagt að hætta væri á ferðum. Þetta var að kvöldi til. Pabbi hringdi til Stefáns Björnssonar, forstjóra Sjóvár, sem hann þekkti vel, sagði honum hvernig ástatt væri, og spurði hvort mögulegt væri að tryggja bátinn. Stefán féllst á það þótt útlitið væri slæmt. Skömmu síðar var hringt og sagt að báturinn væri sokkinn. Seinna frétti ég að bátinn hefði að lokum rekið upp í fjöru og pabbi hefði þá gefið hann Hilmari Símonarsyni ferjumanni í Hrísey, en hann svo fengið smið, Júlíus Stefánsson, til að gera við hann.

 

Þessi mynd er tekin árið 1947. Myndina tók Col. Milward sem pabbi átti viðskipti við

 

 

 

    Ég á í fórum mínum afrit af bréfi sem pabbi ritaði Orra Vigfússyni, þáverandi formanni Reykjavíkurdeildar Laxárfélagsins. Að beiðni Orra rifjar pabbi upp sögu Stangaveiðifélagsins Laxár sem var forveri Laxárfélagsins, stofnað um veiði í Laxá í Aðaldal. Upphaflega hugmyndin að félaginu varð til við heimsókn Péturs bróður pabba að Laxamýri árið 1937. Félagið var stofnað árið 1941 fyrir atbeina pabba og Kristins bróður hans, sem varð fyrsti formaður félagsins, en einnig komu að málinu þeir Stefán Árnason á Akureyri og bræðurnir Benedikt og Snorri Jónssynir á Húsavík. Kristinn var formaður allt til 1967, að hann lést.

    Nýlega fréttist að unnið væri að því að koma upp minjasafni í veiðikofa í Hrunakrók, við Stóru-Laxá. Þá heyrði ég í fyrsta sinn að pabbi hefði haft forgöngu um stofnun veiðifélags um ána. Félagið hét Fluga. Ég fann grein sem pabbi hafði skrifað um félagið í fyrsta árgangi tímaritsins Veiðimannsins árið 1940. Þar kemur fram að félagið var stofnað árið 1938.  Pabbi hefur verið fyrsti formaður þess, en með honum í stjórn hafa verið þeir Runólfur Kjartansson og Guðmundur frá Miðdal. Heimild á vefnum getur um fleiri félagsmenn: Ósvald Knudsen, Pál Hallgrímsson, Kristin Hallgrímsson, Guðmund Jóhannsson, Skúla Thorarensen, Magnús Kjaran, Sigurliða Kristjánsson, Guðmund R. Oddsson, Egil Thorarensen, Hákon Guðmundsson og Einar Gíslason. Er þar komin skýring á kunningsskap pabba við ýmsa þessara manna. Ekki veit ég hvort pabbi kom nálægt byggingu kofans, sem venjulega er kenndur við Guðmund frá Miðdal; a.m.k. heyrði ég hann aldrei minnast á það. Pabbi stundaði aldrei veiðar svo ofarlega í ánni þegar ég vissi til.

    Í fyrsta tölublaði Veiðimannsins er grein eftir pabba sem heitir Skemmtileg íþrótt.
 

Önnur áhugamál pabba

    Pabbi átti fleiri áhugamál en veiðiskap. Hann hafði talsverðan áhuga á andatrú (spíritisma) eins og fleiri höfðu fram eftir síðustu öld og átti bækur um það efni, en ég held að sá áhugi hafi dofnað með árunum.  Hann var söngmaður góður og var í mörg ár í Karlakór Reykjavíkur eins og fyrr segir.

    Pabbi hafði mikið yndi af klassískri tónlist. Hann keypti mjög góðan radíógrammfón (RCA) þegar við vorum á Freyjugötunni, og sá gripur fylgdi okkur í Bólstaðarhlíð, þótt litlu munaði að hann eyðilegðist þegar hann valt af bílpalli í flutningunum. Pabbi fékk mig til að sitja með sér á kvöldin og hlusta á verk eftir Beethoven, Tchaikovsky og Schubert. Hann átti mikið safn af hljómplötum. Flestar keypti hann með milligöngu Gunnars Sigurgeirssonar píanókennara sem var kennari minn í mörg ár. Ég man sérstaklega eftir því þegar pabbi keypti óperuna Madam Butterfly. Þetta var heill stafli af 78 snúninga plötum. Pabbi varð fyrir miklum vonbrigðum með óperuna. Sagði að það eina sem sér þætti fallegt væri smákafli sem hann hefði átt fyrir á einni plötu. Minnisstætt er mér kvöld eitt þegar við pabbi sátum og hlustuðum saman á Tunglskinssónötu Beethovens í rökkrinu í stofunni heima. Pabbi reyndi að ímynda sér og segja mér hvað Beethoven hefði haft í huga. Þá hef ég líklega verið 12 ára. Pabbi greip stundum í píanó, og hugsanlega gerði mamma það líka, því hún hafði reyndar átt píanóið áður en þau gengu í hjónaband. Þeim var báðum umhugað um að ég lærði að spila og þau fylgdust af áhuga með árangri mínum á því sviði. En ég held að mér sé óhætt að fullyrða að áhugi minn á sígildri tónlist sé fyrst og fremst pabba að þakka.

    Þá hafði pabbi mikinn áhuga á málaralist og þekkti kunna málara svo sem Kjarval, sem stundum heimsótti okkur, og Svein Þórarinsson. Þar voru þau mamma mjög samstíga. Mamma hafði þekkt Ásgrím Jónson frá æskuárum og sömuleiðis Ólaf Túbals. Í bréfum kemur fram að pabbi hafði milligöngu um sölu á málverkum eftir Ólaf. Pabbi hefur í endurminningum sagt frá samskiptum sínum og Kjarvals (sjá síðar). Á ferðum sínum til Bretlands kom hann stundum við hjá listaverkasölum og keypti málverk og teikningar. Sumt af þessu voru frummyndir, en annað eftirmyndir. Þessar myndir hengdi hann ýmist upp heima eða austur í sumarbústað.
 

 

Pabbi og Kjarval

   Pabbi hafði mikinn áhuga á skógrækt og gróðursetti fjölda trjáa við sumarbústaðinn í Núpstúni. Mest af því gerði hann sumarið 1958 þegar ég var við nám erlendis. Auk birkis gróðursetti hann reynitré, ösp, grenitré og furu. Pabbi var oft að klippa trén og hlúa að þeim. En hann hefur áreiðanlega ekki órað fyrir því hvað þessi tré áttu eftir að verða stór. Sem betur fer, verð ég að segja, drápust tugir þessara grenitrjáa í kuldakasti 10. apríl 1963 þegar hitinn fór úr +10° í 10° frost á skammri stund.

    Fyrstu árin í bústaðnum ákvað pabbi að brekkan ofan við bústaðinn, innan girðingar, ætti að fá að vera ósnert þannig að gróðurinn yxi þar eins og náttúran kysi. Hann kallaði þetta "landið helga". Mamma sagði mér að Fisher hefði gert góðlátlegt grín að þessu þegar hann kom í bústaðinn og sagt að sér fyndist gróðurinn öllu ræktarlegri utan girðingar en innan. Auðvitað var það bara sagt í gamni.

     Pabbi hafði talsverðan áhuga á sauðfjárrækt. Hann hvatti Guðmund bónda í Núpstúni til að endurnýja fjárstofn sinn og bauð honum með sér norður í land til að skoða hrúta. Guðmundur fór að ráðum pabba í því máli. Þá hvatti pabbi Guðmund til að koma sér upp nýrri og betri hlöðu, sem hann gerði, og jafnframt fékk hann Guðmund til að kaupa Núpstúnslandið, sem áður hafði verið leigujörð í ríkiseigu.

    Svo hafði pabbi snemma áhuga á æðarrækt. Ég man sérstaklega eftir því hvað hann tók mikið af kvikmyndum af æðarfugli við Laxamýri.

    Í tengslum við laxveiðarnar vann pabbi að því að efla laxastofninn í nokkrum ám og fór í ferðir með öðrum áhugamönnum til að veiða í klak. Til eru kvikmyndir af þessu framtaki pabba.

    Kvikmyndatökuvél og sýningarvél keypti pabbi árið 1948, árið áður en ég fermdist. Hann kom óvænt heim með þessa gripi einn daginn. Það hefur sjálfsagt verið á einhverju tímaskeiði þegar hann hafði nægt fé milli handanna. Mér fannst pabba aldrei skorta fé, en hann var ekki eyðslusamur. Mamma sagði einhvern tíma að hann væri dálítið "misríkur" en það hefur sjálfsagt farið eftir því hvernig gekk í viðskiptunum. Hann var ekki sínkur á fé. Ef mig vantaði peninga til einhvers var það alltaf auðsótt mál. Ég man að pabbi gaf mér reiðhjól af Raleigh gerð þegar ég var níu ára. Þegar ég útskrifaðist sem stúdent gaf hann mér dýra myndavél (Rolleiflex) og aðra síðar meðan ég var við nám í St. Andrews. Á námsárum mínum lagði hann reglulega inn peninga á bankabók sem ég átti í Landsbankanum og taldi það fram sem laun til mín á skattframtali. Þetta safnaðist saman, og með öðru sparifé og tekjum af sumarvinnu nægði það til þess að ég gat keypt Land Rover jeppa (R 15210) eftir að ég kom heim, árið 1963. Þar kom líka til hagnaður af sölu Ford Zodiac bifreiðar (UGO 487 - R 9119) sem pabbi fjármagnaði og ég keypti í Bretlandi vorið 1958. Á þeim bíl ferðuðumst við Ragnar Ingimarsson þegar við fórum í tjaldferðalag vítt og breitt um Evrópu sumarið 1958. Bíllinn fékkst án virðisaukaskatts í Bretlandi. Ég kom með hann heim haustið 1958, og pabba tókst að koma honum gegnum toll sem sendibíl með samningum við Unnstein Beck sem þá var yfirmaður í tolli. Í ársbyrjun 1959, þegar ég fór til frekara náms í London, seldi pabbi bílinn hér heima með góðum hagnaði. Kaupandinn var Leifur Sveinsson, þekktur maður úr þjóðlífinu.

   Pabbi gat verið örlátur við fleiri en nánustu fjölskyldumeðlimi. Til dæmis man ég að hann gaf Brynjólfi frænda mínum í Núpstúni reiðhjól þegar hann var innan við fermingu. Brynjólfur hafði verið að fikta við að mála myndir, og þegar pabbi komst að því, gaf hann honum olíuliti og pensla. Nokkrar góðar myndir sem Binni málaði héngu uppi á vegg á heimili hans, en hann fékkst ekki við þessa listgrein eftir að hann komst á fullorðinsár.  

    Pabbi tók talsvert af kvikmyndum, sem voru afar dýrar (16 mm Kodachrome, 50 feta spólur í kassettu). Því miður var pabbi með óáreiðanlegan ljósmæli svo að mikið af myndunum var undirlýst. En um 3000 fet eru varðveitt, auk mynda sem pabbi tók af skipum Eimskipafélagsins og seldi félaginu síðar.  Pabbi tók líka svarthvítar myndir, svo og litmyndir þegar þær komu til sögunnar. Svarthvítu myndirnar voru teknar á vél sem pabbi keypti notaða af ljósmyndara sem hann þekkti. Sú vél hét Reflex Korelle og tók myndstærðina 6x6 cm. Ég var um fermingu þegar hann keypti þessa myndavél, og fermingarmyndirnar mínar voru teknar á hana. Á þeim tíma var erfitt að fá filmur, en pabbi fékk slatta af filmum hjá  sama ljósmyndara og seldi honum Reflex vélina. Ég held reyndar að sumar filmurnar hafi verið útrunnar og reynst illa. Á þessum árum var mikill hörgull á gjaldeyri og margar vörur ófáanlegar í verslunum. Seinna, eftir að við fengum Zeiss umboðið, fékk pabbi sér Zeiss myndavél (Retinu).

     Pabbi var ágætur skákmaður, og tókst mér aldrei að máta hann þótt ég þætti liðtækur hópi skólafélaga minna. Hann sagðist hafa náð leikni á söluferðum sínum kringum landið þar sem hann var langtímum á skipsfjöl og lítið að gera annað en spila eða tefla við samferðamennina. Hann átti tafl sem hann gaf mér og er nú geymt austur í sumarbústað.

    Pabbi fór einu sinni með mig á rjúpnaveiðar á Bláfjallasvæðinu og skaut fáeinar rjúpur. Þá hef ég líklega verið um fermingaraldur. Síðar gerðist hann frábitinn skotveiðum. Kristinn bróðir hans var hins vegar mikill skotveiðimaður alla tíð og gaf okkur iðulega rjúpur um jólin. Eftir að pabbi keypti land í Hrísey fórum við að skjóta máva þar til að verja varpið, og var pabbi kappsamur við það. 

    Ekki gerði pabbi mikið af því að kasta fram vísum, en hann hefði sennilega getað komist lengra á þeirri braut. Ég heyrði aðeins eina vísu eftir hann (önnur er í bókinni Aldnir hafa orðið), en hún er svohljóðandi:

Gefur bærinn gjafir ljúfar glóðvolgt vatn í ofn og bað En Pétur skrúfar, Pétur skrúfar Pétur skrúfar fyrir það.

    Tildrög vísunnar voru þau, að nýbúið var að leggja hitaveitu í húsið þar sem við leigðum, að Freyjugötu 35. Áður hafði verið kynt með kolum. En húseigandinn, Pétur Leifsson ljósmyndari, var sparsamur og var tíðum niðri í kjallara að stilla kranana við inntakið. Hversu sparsamur Pétur var má ráða af eftirfarandi sögu. Við bjuggum á fyrstu hæð, en Pétur og kona hans, Steinunn Bjartmars, á hæðinni fyrir ofan. Ég var sendur mánaðarlega með peninga fyrir leigunni, venjulega að kvöldlagi. Eitt sinn var mér vísað inn í stofu. Þar sat Pétur og las, við ljósskímuna frá útvarpinu! Þeirri sjón gleymi ég ekki.

    Pabbi átti talsvert af bókum og lét binda inn nokkur rit sem honum fundust áhugaverð. Þar á meðal var Lesbók Morgunblaðsins, Spegillinn, Veiðimaðurinn og tímaritið Dvöl. Þótti mér oft fróðlegt að grípa í þessar safnbækur pabba.
 
Bifreiðamál

    Pabbi átti marga bíla um ævina. Lengi vel voru það notaðir bílar. Þeir Erlingur frændi keyptu í sameiningu þrjá bíla frá Englandi og seldu tvo með hagnaði sem nægði til að greiða fyrir þann þriðja, sem var dökkblár Buick, árgerð 1934.  Upplýsingar um bifreiðaskráningar á þessum árum hefur öllum verið fargað, en með eftirgrennslan og talsverðri fyrirhöfn hefur mér tekist að afla gagna um nokkra þeirra bíla sem pabbi átti.

    

      

Þetta er Ford af þeirri frægu gerð T, árgerð 1927. Í aftursæti sitja Erlingur frændi og Hulda, kona hans.

Þetta er Ford A, árgerð 1931, sem skráður var á pabba

  

 

 

   

 

 

Fyrsti bíllinn sem pabbi eignaðist alveg nýjan var Dodge Kingsway, R-1515, rauður að lit, sem hann fékk árið 1950. Ég fékk þennan bíl mjög oft lánaðan eftir að ég fékk bílpróf árið 1952. Pabbi var afskaplega greiðvikinn hvað þetta snerti.

 

Árið 1958 keypti pabbi lítið notaðan Chevrolet skutbíl og nokkru síðar Willys Station jeppa, líka notaðan. Árið 1961 seldi hann Chevrolet bílinn og keypti svartan Benz, notaðan, frá Þýskalandi.

 

Á Willysnum á leið inn í Öskju, 1961



Benzinn nýkominn 1961

    Willysinn eyðilagðist í árekstri á Hafnarfjarðarvegi 1963, og var mildi að pabbi slasaðist ekki. Kókbíll ók aftan á hann á fullri ferð. Bílstjórinn hafði verið að stilla útvarpið og sá ekki að umferðin hafði stöðvast. Það ár keypti pabbi Land Rover jeppa, nýjan. Bað hann umboðið (Heklu) að panta nákvæmlega eins jeppa og ég hefði keypt fyrr á árinu, með hægra stýri. Bíllinn sá fékk fljótlega verkefni í Hrísey. Báðir þessir Land Rover bílar hafa verið gerðir upp og hafa varðveist til þessa dags (2013). Um seinni bílakaup pabba veit ég minna, en hann mun hafa átt annan Mercedes Benz bíl, Scout, Cherokee, Fiat, Saab, Sunbeam og Ford Escort. Satt að segja kunni ég aldrei við það að sjá pabba á litlum bíl; mér fannst það einhvern veginn ekki hæfa honum. Bílnúmerið R-1515 sem var á Dodge bílnum 1950, færði hann á Bensann, en eftirlét Stefáni bróður síðan númerið.

    Pabbi átti svo marga bíla um ævina (a.m.k. 21) að augljóst er að hann hefur verið áhugamaður um bíla, en ég myndi þó ekki vilja kalla það bíladellu. Pabbi ferðaðist mikið og gat þess vegna alls ekki verið án bíls. Ég efa ekki að honum hafi þótt gaman að eiga bíl á þeim tíma þegar tiltölulega fáir áttu slíka gripi, en hann varð aldrei svo upptekinn af þeim að hann færi að sökkva sér niður í tæknileg atriði eins og t.d. Viggó Jónsson vinur okkar gerði.

    Pabbi sagði mér sögu af því þegar hann tók bílpróf. Kennarinn lét hann aka Laugaveginn, og á einum stað átti hann að bakka. Tókst þá ekki betur til en svo, að pabbi bakkaði á trétröppur og braut þær. Húseigandi kom út ævareiður, en kennarinn sagði bara: "Fljótur, fljótur, flýttu þér í burtu." Og ekki féll pabbi á prófinu. Svo vildi hann sýna móður sinni hvað hann væri orðinn flinkur og bauð henni í bíltúr út í Skerjafjörð. Ekki varð það nein frægðarför því að bíllinn varð bensínlaus. 

    Pabbi var ekki sérlega laginn við bílaviðgerðir, en hefur þó orðið að bjarga sér því að fyrstu bílarnir hans voru, eins og flestir bílar á þeim árum, gjarnir á að bila. Ég man eftir sögu sem hann sagði mér af einni ferð þeirra Erlings norður í land til laxveiða. Gat kom á vatnskassa bílsins og þeir máttu hafa sig alla við að bæta vatni á bílinn við hverja sprænu sem þeir fóru yfir á leiðinni.

Þótt pabbi væri séður í viðskiptum og gengi yfirleitt ágætlega, gat komið fyrir að hann gerði glappaskot. Ég man eftir einu tilviki sem snerti sjálfan mig. Pabbi hafði keypt fyrir mig drjúgan hlut í Loftleiðum þegar það fyrirtæki fór af stað, en Óli J. Ólason vinur hans í Skóbúðinni sat í stjórn. Svo kom sá dagur að Óli féll úr stjórninni. Það hefur líklega verið árið 1953. Þá hvatti pabbi mig til að selja hlutabréfin, sem ég gerði. Ég man að þeir stjórnarmenn Loftleiða sem ég átti tal við voru hálfhissa á þessari ákvörðun. Enda áttu Loftleiðir blómaskeið framundan, og ég hefði sennilega orðið vellríkur hefði ég haldið hlutabréfunum. 

Öðru sinni gerði pabbi mistök þegar hann fór ásamt nokkrum góðvinum sínum út í það að stofna byggingarfélag. Það félag hét Mannvirki og átti að fara í miklar framkvæmdir. Allt fór þó á annan veg, og ég hygg að pabbi hafi tapað talsverðu fé á því ævintýri. Nú kann víst enginn þá sögu lengur. 

Þótt pabbi hagnaðist vel á vélasölu, hygg ég að önnur viðskipti hafi reynst honum fullt eins ábatasöm. Á ég þá sérstaklega við innflutning glervöru frá Tékkóslóvakíu, einkum mjólkurflöskurnar. Um skeið var mjólk seld í eins-lítra flöskum og ég hygg að pabbi hafi flutt allar flöskurnar inn. Í sambandi við þau viðskipti kynntist pabbi öðrum Fischer. Sá kom til Íslands oftar en einu sinni sem fulltrúi verksmiðjanna og pabbi bauð honum eitt sinn austur í sumarbústað með Bjarna klæðskera, vini okkar. Þetta var mikill ágætismaður, en stjórnarfarið í heimalandi hans lá þungt á honum. Bjarni sagði mér að þeir hefðu gengið saman upp á hnjúk ofan við bústaðinn og horft yfir landið. Þá hefði Fischer tárast og sagt: Þið Íslendingar vitið ekki hvað þið eruð gæfusamir að vera frjálsir.  

Annað sem pabbi efnaðist á, en fór ekki hátt, voru umboð sem hann hafði fyrir erlenda vínframleiðendur, sérstaklega í Frakklandi. Þessi umboð urðu Mánudagsblaðinu tilefni til árása á Kristin bróður pabba, sem þá var forstjóri Lyfjaverslunar ríkisins. Taldi blaðið að þarna væru hagsmunatengsl milli Áfengisverslunar og lyfsölunnar, og að Kristinn hefði áhrif á það hvaðan vín væru pöntuð. Þetta var afar ósanngjarnt, ekki síst gagnvart Kristni, sem ekki mátti vamm sitt vita.




Zeiss umboðið og Haukar

    Það var fyrir mína áeggjan að við pabbi ásamt Viggó Jónssyni réðumst í að fá Zeiss umboðið árið 1959. Gamalt fyrirtæki pabba, Haukar, var endurlífgað í því skyni. Haukar hafði upphaflega verið stofnað til að framleiða dömubindi, þótt ekkert yrði úr þeim rekstri. Pabbi studdi framtakið dyggilega, en við Viggó sáum að mestu um reksturinn fyrstu árin. Í því sambandi efndum við til veglegrar Zeiss sýningar í Iðnskólanum árið 1960. Stefán Þorláksson frá Svalbarði aðstoðaði við það verk, en pabbi hafði fengið Stefán til að smíða sumarbústað fyrir sig í Hrísey árið áður.  

Freyja

 

    "Það mun hafa verið árið 1925, þegar ég var tvítugur og vann við verslunarstörf á Akureyri, að þýsk kona, nokkuð við aldur, hélt þar sýningu á þýskum málverkum og teikningum. Þá voru erfiðir tímar í Þýskalandi, svo skömmu eftir fyrri heimstyrjöldina, og varð margur feginn, ef hann gat komið einhverjum eignum í verð, jafnvel þótt söluverðið væri langt undir raunverulegu verðmæti eignanna. Þessa gætti áreiðanlega við söluna á þeim listaverkum, sem á sýningunni voru, enda munu þau hafa selst fljótt. Voru þó mörg þeirra stór og fyrirferðarmikil. Ein þessara mynda kom í hlut foreldra minna sem gjöf frá Tryggva föðurbróður mínum.  

Ég sat mig ekki úr færi að skoða sýninguna aftur og aftur. Einhvern veginn fór það svo, að ég kynntist þarna hinni þýsku konu, þótt hún skildi ekki íslensku og ég ekki þýsku. Gaf hún mér skemmtilega teikningu af Schubert, sem nú er í eigu Sigvalda Kaldalóns yngri. Þakklætisvott reyndi ég að sýna með því að senda konunni síldartunnu til Hamborgar.  

     Um svipað leyti komst ég í samband við þýskt fyrirtæki sem gerði ljósmyndir af þekktum málverkum. Keypti ég nokkrar myndir frá fyrirtæki þessu, og eru þrjár þeirra enn í Vallakirkju.  

     Þá var ég milligöngumaður fyrir Árna Böðvarsson, ljósmyndara á Akranesi, um prentun a póstkortum, sem gerð voru eftir ljósmyndum hans. Ekki þekkti ég Árna þá, en kynntist honum persónulega síðar.  

Hér lýkur frásögn pabba.  Myndirnar hér fyrir neðan tók ég á árunum 1957 og 1958.